Als “heer en meester” beschikken over een nalatenschap

Nadat iemand is overleden kan elke erfgenaam een keuze uit drie mogelijkheden maken: de erfenis zuiver aanvaarden, beneficiair aanvaarden of verwerpen. Door een nalatenschap zuiver te aanvaarden neemt u alle rechten en verplichtingen van de overledene over. U moet dan dus zeker weten dat u hiermee niet het risico loopt aangesproken te worden voor betaling van schulden van de overledene! Zijn er wel schulden en is er naar verwachting te weinig geld in de nalatenschap om de schulden te betalen, dan kunt u zich tegen aansprakelijkheid beschermen door te kiezen voor één van de twee andere opties: beneficiaire aanvaarding of verwerping.

 

Als u beneficiair aanvaardt, dan bent als erfgenaam verantwoordelijk voor een correcte afwikkeling van de nalatenschap, maar bent u niet verplicht de schulden met uw eigen geld te betalen. Door verwerping doet iemand afstand van de nalatenschap en is hij geen erfgenaam meer. Als de verwerpende erfgenaam kinderen heeft, wijst de wet deze aan als erfgenamen en ook deze hebben weer de hiervoor genoemde drie keuzes.

 

Iemand die aangewezen is als erfgenaam, of dat nu door de wet is of door een benoeming in een testament, zal dus een keuze moeten maken. Op een gegeven moment zal vast moeten staan wie verantwoordelijk is voor de afwikkeling van de nalatenschap en tot wie de schuldeisers zich kunnen richten.

Aan beneficiaire aanvaarding en verwerping zijn formaliteiten verbonden. Als u deze keuze maakt moet dat bij de rechtbank worden geregistreerd. Zuivere aanvaarding gebeurt in de praktijk vaak door het ondertekenen van een verklaring die door een notaris is opgesteld. Maar nu komt het: u kunt ook zonder iets getekend te hebben een nalatenschap zuiver aanvaarden! De wet bepaalt namelijk: “Een erfgenaam die zich ondubbelzinnig en zonder voorbehoud als een zuiver aanvaard hebbende erfgenaam gedraagt, aanvaardt daardoor de nalatenschap zuiver, tenzij hij zijn keuze reeds eerder heeft gedaan.”

 

Bent u van plan de nalatenschap beneficiair te aanvaarden of te verwerpen, dan moet u bij voorkeur dit zo snel mogelijk bij de rechtbank verklaren, vóórdat u door het verrichten van bepaalde handelingen al zuiver aanvaard heeft. In de praktijk wil het wel eens gebeuren dat iemand door zijn goede bedoelingen of onwetendheid zuiver aanvaard had, omdat hij bepaalde zaken voor de nalatenschap had geregeld of over goederen had beschikt (overigens is het regelen van de uitvaart geen daad van aanvaarding). Hieronder volgen een paar voorbeelden van handelingen die zouden kunnen leiden tot zuivere aanvaarding. Uit de voorbeelden blijkt overigens ook dat de uitkomst afhankelijk is van concrete omstandigheden en dat het niet in het algemeen hoeft te gelden.

 

Een man overleed en liet als erfgenamen zijn echtgenote en een kind achter. Hij had een testament gemaakt waarbij zijn hele nalatenschap eigendom werd van zijn echtgenote (met de lusten en lasten) en het erfdeel van zijn kind in beginsel niet opgeëist kon worden. De man had geld geleend en de schuldeiser sprak de erfgenamen aan tot terugbetaling van de schuld. De echtgenote en het kind verklaarden dat ze de nalatenschap beneficiair wilden aanvaarden. De rechter stelde vast dat beneficiaire aanvaarding niet meer mogelijk was omdat zij beiden de nalatenschap al zuiver hadden aanvaard. De echtgenote had namelijk een horloge van haar overleden man aan iemand aangeboden en had dus “als heer en meester” over een goed van nalatenschap beschikt. Het kind was zonder voorafgaande verklaring van beneficiaire aanvaarding in hoedanigheid van erfgenaam in de procedure verschenen en had inhoudelijk verweer gevoerd.

 

In een ander geval gingen twee erfgenamen na het regelen van de uitvaart van hun ouder samen uit eten op de dag van het overlijden. De kosten van het diner werden betaald ten laste van de bankrekening van de overledene. Later aanvaardden beide erfgenamen de nalatenschap beneficiair. Een schuldeiser van de overledene (nota bene een broer van de erfgenamen) dagvaardde vervolgens de beide erfgenamen omdat zij volgens hem de nalatenschap al zuiver hadden aanvaard door op de dag van overlijden te dineren op kosten van de nalatenschap. Het Hof stelde de schuldeiser in het gelijk, maar de Hoge Raad was van oordeel dat sprake was van handelingen die erop zijn gericht de overledene een passende uitvaart te bezorgen. De beide erfgenamen hadden 's nacht gewaakt in het huis bij de overledene en daarna de uitvaart geregeld. In het huis van de overledene was niets te eten. De Hoge Raad oordeelde dat in dit geval de kosten van een eenvoudige maaltijd kunnen worden gerekend tot de kosten van de uitvaart en dus niet leiden tot zuivere aanvaarding van de nalatenschap.

 

De conclusie luidt dat erfgenamen die willen verwerpen of beneficiair willen aanvaarden, moeten oppassen met het verrichten van handelingen ten laste van de nalatenschap. Uit sommige handelingen kan namelijk worden afgeleid dat de erfgenaam beschikt als ‘heer en meester' over de nalatenschap Dat heeft zuivere aanvaarding tot gevolg, waardoor alle schulden van de nalatenschap voor zijn rekening komen. Wilt u zaken regelen na een overlijden en weet u niet zeker of die handelingen ongewenste gevolgen voor u kunnen hebben, vraag ons dan advies.

 

Ten slotte: minister Ard van der Steur wil dat de wet gewijzigd wordt, zodat straks pas sprake is van zuivere aanvaarding als een erfgenaam goederen van de nalatenschap verkoopt of op een andere manier onttrekt aan eventuele schuldeisers. Verder komt de minister met een uitzonderingsclausule voor gevallen waarin de erfgenaam na zuivere aanvaarding wordt geconfronteerd met een onverwachte schuld, bijvoorbeeld als blijkt dat de overledene een onrechtmatige daad heeft gepleegd en schadeplichtig is. De erfgenaam moet de kantonrechter dan kunnen verzoeken om bescherming van het eigen vermogen. Voor deze wijzigingen is een wetsvoorstel ingediend. Wanneer de wet wordt gewijzigd, is nog niet bekend.

 

Wilt u meer weten over het afwikkelen van een nalatenschap? Bel ons voor het maken van een afspraak.