Tegenstrijdig belang bij handelen op grond van algemene volmacht of levenstestament

In een levenstestament of algemene volmacht kunt u vastleggen welke personen u mogen vertegenwoordigen en uw belangen mogen behartigen, met name voor als u dat zelf niet meer kunt. Het kan daarbij voorkomen dat degene die u als gevolmachtigde hebt aangewezen handelingen gaat verrichten waarbij hij of zij zelf betrokken is als wederpartij.

Bijvoorbeeld: uw kind verricht een schenking namens u aan zichzelf, zodat hij zowel schenker als begiftigde is. Of een kind koopt uw woning, zodat hij optreedt als verkoper en koper tegelijk.
Als het handelen “met zichzelf” is toegestaan, wordt dat “Selbsteintritt” genoemd. Deze bevoegdheid moet uitdrukkelijk in een levenstestament of volmacht worden genoemd. Dat dit niet als vanzelfsprekend wordt aangenomen, blijkt ook uit een recente uitspraak van het Hof Arnhem-Leeuwarden.

In die casus ging het om een vader die aan één van zijn kinderen een algemene volmacht had verleend om hem in alle opzichten te vertegenwoordigen. Na het overlijden van vader ontstond een conflict tussen de kinderen over betalingen die het gevolmachtigde kind ten laste van vader aan zichzelf had gedaan.
Volgens het Hof bepaalt de wet dat een gevolmachtigde slechts als wederpartij van de volmachtgever kan optreden, “wanneer de inhoud van de te verrichten rechtshandeling zo nauwkeurig vaststaat dat strijd tussen hun belangen uitgesloten is”. Er geldt dus een verbod op Selbsteintritt, tenzij anders is bepaald.

In de casus was het grootste deel van vaders vermogen bij het gevolmachtigde kind terechtgekomen. Het ging niet om betalingen wegens een morele verplichting of schenking. Er was strijd tussen de belangen van vader en de gevolmachtigde. Het was niet gebleken dat vader tijdens leven op de hoogte was van de betalingen die het kind aan zichzelf deed en in de volmacht stond niets beschreven wat de betalingen zou rechtvaardigen.
Verder speelde een rol de vraag of vader in de volmacht had bepaald dat de gevolmachtigde als wederpartij van zichzelf kon optreden. Het gevolmachtigde kind was van mening dat vader dit wel had bepaald omdat hij hem een algemene volmacht had gegeven en dat hij daarom alles mocht doen namens vader, ook handelen met zichzelf.
Het Hof was dit niet met het kind eens. In de volmacht was weliswaar bepaald dat het kind vader in alle zaken mocht vertegenwoordigen en alle handelingen mocht verrichten, maar nergens was bepaald dat hij rechtshandelingen met zichzelf mocht sluiten. Een duidelijke bepaling, dat het verbod op Selbsteintritt niet gold, ontbrak. Zo’n bepaling was wel nodig.

Uit deze uitspraak kan worden geconcludeerd dat een algemene volmacht niet zonder meer ook de bevoegdheid voor de gevolmachtigde inhoudt om handelingen namens de volmachtgever te verrichten waarbij hij zelf de wederpartij is. De betalingen die het kind in de casus ten laste van vader aan zichzelf heeft gedaan kwalificeren als nietige handelingen. De bedragen zullen dus moeten worden terugbetaald.
Dit geval laat zien dat het belangrijk is om stil te staan bij Selbsteintritt en dat het noodzakelijk is om hierover iets in het levenstestament of de volmacht op te nemen.

Selbsteintritt kan worden uitgesloten. Dan is de gevolmachtigde niet bevoegd om handelingen te verrichten met zichzelf als wederpartij.
Een andere mogelijkheid is dat Selbsteintritt wel is toegestaan, maar dat voor bepaalde handelingen voorwaarden of beperkingen worden opgenomen. Dat gebeurt vaak als de volmachtgever meerdere kinderen heeft maar ze niet allemaal aanwijst als gevolmachtigde. Aan het doen van schenkingen kan dan bijvoorbeeld de voorwaarde worden verbonden dat alle kinderen tegelijk hetzelfde bedrag moeten ontvangen. Er kan ook worden bepaald dat de gevolmachtigde toestemming van de andere kinderen moet hebben voor bepaalde handelingen.
Hoe u dit regelt, hangt af van uw persoonlijke wensen en (familie)omstandigheden.

Wilt u meer weten over het handelen op basis van een volmacht of levenstestament? Bel ons voor het maken van een afspraak.